Qua tổng hợp tại UBKT Tỉnh ủy từ đầu nhiệm kỳ đến hết năm 2023 cho thấy có những điểm nổi bật: (1) Đơn thư tố cáo đảng viên, tổ chức đảng qua từng năm tăng, trong khi số đơn phải giải quyết giảm mạnh. (2) Tỉ lệ đơn tố cáo giấu tên, mạo tên, nặc danh không phải giải quyết chiếm tỉ trọng lớn. (3) Trong việc giải quyết đơn thư tố cáo, việc chỉ đạo, xử lý, giải quyết đơn của cấp ủy, UBKT các cấp trong tỉnh trước hết là UBKT Tỉnh ủy ngày càng tốt hơn, có chất lượng, hiệu quả hơn; UBKT Tỉnh ủy sau khi tiếp nhận đơn tố cáo đã phân loại, xử lý, chuyển cấp có thẩm quyền giải quyết kịp thời, đúng quy định. (4) Việc giải quyết đơn tố cáo đảm bảo đúng trình tự, quy trình, nguyên tắc; sau giải quyết đơn đã xử lý nghiêm minh khách quan vi phạm (đến mức phải xử lý) nên rất ít có trường hợp khiếu nại hoặc người có đơn tố cáo tiếp tục tố cáo chủ thể giải quyết tố cáo. (5) Cán bộ được phân công tiếp đảng viên và công dân đến phản ánh, kiến nghị, tố cáo đã duy trì nề nếp, thực hiện tốt việc hướng dẫn, giải thích, tuyên truyền nên tình trạng tập trung đến trụ sở tiếp dân, cơ quan công sở có xu hướng giảm và thưa dần.

Cụ thể: Chỉ tính riêng tại UBKT Tỉnh ủy, năm 2021 tiếp nhận 294 đơn, sau phân loại chuyển cơ quan có thẩm quyền giải quyết 79 đơn, chuyển các phòng chức năng nắm tình hình báo cáo Thường trực UBKT 68 đơn, hướng dẫn người có đơn đến cơ quan có thẩm quyền 02 đơn, lưu đơn 145 (đơn không ký tên, gửi nhiều lần), không có đơn phải giải quyết; năm 2022 nhận 314 đơn, sau khi phân loại chuyển cơ quan có thẩm quyền giải quyết 97 đơn, chuyển các phòng chức năng nắm tình hình báo cáo Thường trực UBKT 73 đơn, hướng dẫn người có đơn đến cơ quan có thẩm quyền 03 đơn, lưu đơn 141 (đơn không ký tên, gửi nhiều lần), không có đơn phải giải quyết; năm 2023 nhận 343 đơn, sau khi phân loại chuyển cơ quan có thẩm quyền giải quyết 112 đơn, chuyển các phòng chức năng nắm tình hình báo cáo Thường trực UBKT sau đó thông báo kết thúc tố cáo 99 đơn, lưu đơn 111 (đơn không ký tên, gửi nhiều lần), phải giải quyết: 04 đơn trùng nội dung tố cáo, sau giải quyết không có khiếu nại; không giải quyết 17 đơn. Nội dung đơn tố cáo chủ yếu về lĩnh vực đất đai, xảy ra từ lâu, đã được cấp có thẩm quyền giải quyết nay tố cáo lại, và tố nhiều lần…

Từ thực tiễn thực hiện nhiệm vụ tiếp đảng viên và công dân, chỉ đạo, phân loại xử lý và giải quyết đơn thư tố cáo, khiếu nại của UBKT Tỉnh ủy, có thể  rút ra một số bài học kinh nghiệm sau:

Một là, trong ban hành văn bản lãnh đạo chỉ đạo: Căn cứ các quy định, hướng dẫn của Trung ương về công tác kiểm tra, giám sát, UBKT Tỉnh ủy đã tham mưu Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Quy định số 581-QĐ/TU ngày 21/12/2022 về giải quyết tố cáo đối với đảng viên thuộc diện Ban Thường vụ Tỉnh ủy quản lý, theo đó đã quy định cụ thể trách nhiệm, thẩm quyền, đối tượng, nguyên tắc giải quyết tố cáo, nhiệm vụ của các bên liên quan trong giải quyết tố cáo… Từ đó, các tổ chức đảng có trách nhiệm, thẩm quyền giải quyết tố cáo có cơ sở, căn cứ pháp lý thực hiện đúng quy định; tránh việc đùn đẩy, né tránh không giải quyết tố cáo, giải quyết tố cáo không đảm bảo nguyên tắc hoặc vi phạm những hành vi nghiêm cấm trong tố cáo và giải quyết tố cáo.

Đối với UBKT các cấp trong tỉnh, UBKT Tỉnh ủy đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn UBKT cấp dưới để thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng trong đó có quy định về việc tiếp nhận, phân loại, xử lý giải quyết đơn thư, việc tiếp đảng viên và công dân như Quy định Số 05-QĐ/UBKTTU ngày 22/02/2022 về tiếp nhận, phân loại, xử lý và giải quyết đơn thư; theo đó hằng tuần bộ phận theo dõi tiếp nhận, xử lý đơn thư và các phòng nghiệp vụ được giao, nghiên cứu nắm tình hình đơn đề xuất với Thường trực Ủy ban hướng trả lời hoặc cách thức xử lý, giải quyết đơn để việc tiếp nhận, xử lý, giải quyết đơn vừa đảm bảo quyền dân chủ, vừa đúng nguyên tắc, quy trình, quy định; đồng thời hạn chế tối đa sai lầm, khuyết điểm trong việc tiếp nhận, xử lý, giải quyết đơn thư tố cáo.

Hai là, trong việc phân công cán bộ tiếp đảng viên và công dân đến phản ánh, kiến nghị, tố cáo: Lãnh đạo Cơ quan đã bố trí cán bộ có năng lực chuyên môn, có kinh nghiệm tiếp dân (mở sổ theo dõi đơn thư cẩn thận, khoa học; phân loại, hướng dẫn, trả lời chính xác; thái độ đón tiếp vui vẻ, nhã nhặn, văn minh). Việc làm tốt công tác tiếp đảng viên và công dân đã giảm thiểu và ngăn ngừa tình trạng dân đến nhiều lần, tụ tập đông người nơi công sở. Việc tiếp nhận, phân loại xử lý giải quyết đơn thư được thực hiện kịp thời, chính xác, đúng nội dung trách nhiệm thẩm quyền giải quyết. Đây là nội dung rất căn bản của UBKT các cấp trong tỉnh mỗi khi tiếp nhận và xử lý đơn thư tố cáo. Tại Quy định số 04-/QĐi/UBKTTU ngày 30/7/2018 (trước đây), số 05-QĐ/UBKTTU ngày 22/02/2022 (gần đây) đã quy định rất cụ thể về nguyên tắc xử lý đơn: việc tiếp nhận, xử lý đơn phải theo đúng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, khi tiếp nhận đơn phải nghiên cứu kỹ, xử lý chặt chẽ và kịp thời chuyển đến tổ chức có thẩm quyền giải quyết theo quy định; việc phân loại đơn quy định rõ đơn đủ điều kiện xử lý, đơn không đủ điều kiện xử lý; việc quản lý, theo dõi, đôn đốc giải quyết hoặc xếp lưu đơn…

Ngoài ra, thẩm quyền và trách nhiệm trong việc giải quyết đơn được cụ thể trong Quy định số 581-QĐ/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy như: UBKT Tỉnh ủy trực tiếp giải quyết tố cáo về các nội dung liên quan đến những quy định về nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt đảng; thực hiện chức trách nhiệm vụ, quyền hạn được giao; tiêu chuẩn cán bộ, tiêu chuẩn đảng viên, cấp ủy viên và phẩm chất, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên. Ban Tổ chức Tỉnh uỷ chù trì giải quyết tố cáo nội dung liên quan đến lịch sử chính trị, chính trị hiện nay. Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy chủ trì giải quyết nội dung tố cáo liên quan đến quan điểm, tư tưởng chính trị, báo chí, xuất bản. BCSĐ Ủy ban nhân dân tỉnh chỉ đạo giải quyết nội dung tố cáo liên quan đến các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước được giao,…

Có thể nói từ khi có các quy định cụ thể trên UBKT Tỉnh ủy và UBKT cấp huyện đều mở sổ trên máy theo dõi việc tiếp nhận, xử lý, giải quyết, kết quả giải quyết, và báo cáo kết quả của cơ quan nhận đơn chuyển đến giải quyết theo thẩm quyền,…việc tiếp nhận, xử lý giải quyết đơn đã đi vào nền nếp, đảm bảo đúng nguyên tắc, thẩm quyền…Vì vậy đã tránh được tình trạng dìm bỏ, chuyển đơn thư tố cáo lòng vòng dẫn đến đơn thư tố cáo không được giải quyết. 

Ba là, việc giải quyết đơn thư tố cáo phải thực hiện nghiêm túc, đúng quy trình, quy định: từ đầu nhiệm kỳ, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, UBKT Trung ương đã ban hành đồng bộ các văn bản quy định, hướng dẫn của Đảng để thực hiện công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng nói chung; đồng thời có quy định riêng về giải quyết tố cáo (Quyết định số 89-QĐ/TW ngày 01/12/2022 ban hành quy trình kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật đảng, giải quyết tố cáo, khiếu nại kỷ luật đảng từ cấp ủy tỉnh và tương đương đến cơ sở; Quyết định số 354-QĐ/UBKTTW ngày 22/12/2021 ban hành các quy trình giải quyết tố cáo tổ chức đảng, đảng viên; Quyết định số 164-QĐ/TW ngày 06/6/2024 về quy trình giải quyết tố cáo với tổ chức trực thuộc Trung ương và đảng viên là cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý…).

Bên cạnh các quyết định, quy định để thực hiện kiểm tra, giám sát, giải quyết tố cáo, khiếu nại, Bộ Chính trị cũng quy định về kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên vi phạm quy định trong giải quyết đơn thư tố cáo, khiếu nại (Điều 16, Điều 38, Quy định 69-QĐ/TW ngày 06/7/2022) trong đó có điều khoản như “để việc giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền kéo dài không đúng quy định”, hoặc “có trách nhiệm thụ lý, giải quyết tố cáo để lộ tên, địa chỉ, bút tích người tố cáo và những thông tin tài liệu khác làm lộ danh tính người tố cáo; tiết lộ các thông tin, tài liệu, chứng cứ của vụ việc cho tổ chức, cá nhân không có trách nhiệm”; hoặc “thiếu trách nhiệm, gây phiền hà, sách nhiễu trong giải quyết tố cáo”, hoặc “không chỉ đạo xem xét giải quyết đơn tố cáo, khiếu nại theo quy định, để quá thời hạn chuyển đơn tố cáo, khiếu nại không thuộc thẩm quyền giải quyết mà không có lý do chính đáng”,…

Như vậy, hiểu được logic quy trình kiểm tra, giám sát, THKL, giải quyết tố cáo ở các cấp nói chung, quy trình giải quyết tố cáo tổ chức đảng, đảng viên nói riêng, đến quy định về xử lý kỷ luật khi giải quyết tố cáo; với tinh thần làm kiểm tra phải nắm chắc, đúng vai, thuộc bài, UBKT Tỉnh ủy đã thường xuyên quán triệt, hướng dẫn nghiêm túc, sâu sắc, bài bản tới các tổ chức đảng, UBKT cấp dưới trình tự, thủ tục, nguyên tắc trong việc giải quyết đơn thư tố cáo, khiếu nại, tránh sai lầm, vi phạm trong giải quyết đơn thư.

Bốn là, trong giải quyết tố cáo UBKT Tỉnh ủy đã làm tốt việc phân tích, thuyết phục: phân tích cho người tố cáo biết và chốt nội dung tố cáo, có cơ sở giải quyết đơn hay không giải quyết, hay chỉ là một trong những căn cứ để chuyển kiểm tra DHVP là một việc rất khó, vì vậy đòi hỏi UBKT phân công cán bộ thực hiện nhiệm vụ này phải hiểu sâu sắc các tình tiết nêu trong đơn từ đó mới thuyết phục được người có đơn hiểu quy định về điều kiện giải quyết hay không giải quyết. Hiệu quả của giảỉ quyết tố cáo chính là sau giải quyết tố cáo thì cả người tố cáo và bị tố cáo đều hiểu rõ đúng, sai và chấp hành kết luận của chủ thể giải quyết tố cáo. Phân tích và thuyết phục người bị tố cáo chấp hành sau kết luận không khiếu nại, cũng như trả lời người tố cáo để người tố cáo không tiếp tục tố cáo là một công việc khó mà UBKT cần phải phân công cụ thể cán bộ thực hiện tốt được công việc này.

Năm là, trong giải quyết tố cáo, UBKT Tỉnh ủy đặc biệt coi trọng kết quả thẩm tra, xác minh. Đây là một khâu rất quan trọng trong phương pháp cơ bản của kiểm tra “không thẩm tra, xác minh thì không kết luận” và cũng là việc rất khó trong giải quyết tố cáo, bởi đối tượng bị tố cáo giải trình thường thiếu trung thực, giấu giếm, quanh co, thậm chí tìm cách đối phó, gây khó khăn, trở ngại việc xem xét giải quyết; tố cáo có nhiều trường hợp đúng nhưng cũng còn không ít trường hợp tố cáo không đúng. Trong khi đó, “ báo cáo kết quả thẩm tra, xác minh không đúng sự thật” theo quy định hiện nay phải xử lý kỷ luật (Điểm b, Khoản 2 Điều 38 Quy định 69).   

Sáu là, kết luận giải quyết tố cáo rõ ràng và xử lý nghiêm minh vi phạm: vì mục đích của giải quyết tố cáo là kiểm tra làm rõ đúng, sai về những nội dung tố cáo, để xem xét, kết luận và xử lý theo quy định. Kết luận giải quyết từng nội dung tố cáo phải đảm bảo ngắn gọn, đầy đủ, khách quan; phải rõ tố cáo sai, tố cáo không có cơ sở, chưa đủ căn cứ kết luận, tố cáo đúng có khuyết điểm, tố cáo đúng có vi phạm; về tính chất, mức độ, tác hại của vi phạm. Đây là nội dung quan trọng, tránh để người tố cáo, hoặc người bị tố cáo không đồng tình kết quả giải quyết, tiếp tục tố cáo. Nhưng qua giải quyết tố cáo cũng phải xử lý nghiêm vi phạm với người lợi dụng tố cáo để vu khống, cố tình tố cáo sai sự thật, có dụng ý xấu, vì động cơ không trong sáng làm ảnh hưởng đến uy tín, danh dự của tổ chức đảng, đảng viên bị tố cáo, nhằm giữ nghiêm kỷ luật của Đảng.

Chuẩn bị  Đại hội Đảng các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV nhiệm kỳ 2025-2030 của Đảng, phát huy kết quả đạt được và những kinh nghiệm rút ra từ việc tiếp nhận, xử lý, giải quyết đơn thư tố cáo, khiếu nại nhiều năm qua, đề nghị UBKT các cấp trong tỉnh, trước hết là UBKT Tỉnh ủy tiếp tục tham mưu và thực hiện tốt một số  giải pháp sau:

Thứ nhất, tham mưu, giúp cấp ủy lãnh đạo chỉ đạo, tổ chức thực hiện tốt việc giải quyết tố cáo thuộc thẩm quyền theo phân cấp của cấp ủy. Đồng thời, nâng cao chất lượng giải quyết tố cáo thuộc thẩm quyền của các tổ chức đảng, cơ quan đơn vị, tập trung vào những tố cáo đối với cán bộ thuộc diện quy hoạch, bổ nhiệm, đề bạt…và những vụ việc tố cáo phức tạp, kéo dài, gây bức xúc trong dư luận.

Thứ hai, UBKT Tỉnh ủy tham mưu rà soát, bổ sung, sửa đổi quy chế phối hợp giải quyết tố cáo giữa UBKT với các tổ chức đảng, cơ quan liên quan phù hợp với điều kiện của cấp mình và phối hợp tổ chức thực hiện có hiệu quả. Đồng thời, hoàn thiện các quy định, quy trình giải quyết tố cáo.

Thứ ba, UBKT Tỉnh ủy tiếp tục đề cao trách nhiệm, thường xuyên chỉ đạo, hướng dẫn, tuyên truyền, phố biến để UBKT cấp dưới, cán bộ làm công tác kiểm tra, tổ chức đảng có trách nhiệm kiểm tra, giám sát, giải quyết tố cáo hiểu biết sâu sắc hơn về những điểm mới trong các quy định từ việc nhận đơn đến xử lý, giải quyết đơn, thẩm quyền, nguyên tắc, quy trình, trách nhiệm, quyền của chủ thể và đối tượng tố cáo cũng như bị tố cáo, những điều cấm trong giải quyết tố cáo và những hành vi vi phạm bị xử lý kỷ luật nêu trong Điều 16, Điều 38 của Quy định số 69-QĐ/TW ngày 06/7/2022 của Bộ Chính trị về kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên vi phạm.

Thứ tư, UBKT các cấp cùng với kịp thời kiểm tra tổ chức đảng, đảng viên khi có DHVP, cần tập trung thực hiện tốt việc giải quyết đơn tố cáo tổ chức đảng, đảng viên; đặc biệt đơn thư tố cáo phức tạp liên quan đến nhiều nội dung, nhiều người, người đứng đầu cấp ủy và tố cáo tổ chức đảng, đảng viên liên quan đến công tác tổ chức đại hội, đến nhân sự cấp ủy khóa mới và đại biểu dự đại hội; hoăc tố cáo liên quan đến kê khai tài sản của cán bộ, đảng viên; liên quan đến công tác cán bộ sau sắp xếp, tinh gọn tổ chức, bộ máy,… UBKT các cấp nắm chắc tình hình, kịp thời phân loại, rà soát để xác định rõ tố cáo không phải giải quyết, đơn phải giải quyết theo thẩm quyền, đơn không thuộc thẩm quyền phải chuyển cơ quan có thẩm quyền; xác định những nơi có vấn đề phức tạp, có nhiều đơn thư tố cáo, phản ánh, có dư luận không tốt để “ngăn chặn từ gốc, phát hiện từ sớm, xử lý từ đầu, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn.

Tiếp tục duy trì có nề nếp việc bố trí cán bộ tiếp đảng viên và công dân phản ánh, kiến nghị, tố cáo và trả lời người dân sau giải quyết đơn tố cáo, khiếu nại. Đồng thời theo dõi, quản lý việc tiếp nhận, xử lý, giải quyết đơn thư tố cáo, khiếu nại trên mạng nội bộ một cách hệ thống từ cơ sở đến huyện, tỉnh để chủ động hơn trong chỉ đạo xử lý, giải quyết đơn tố cáo, khiếu nại.

Thực hiện tốt những giải pháp trên, việc tiếp nhận, phân loại, xử lý, giải quyết đơn thư tố cáo, khiếu nại,, tiếp đảng viên và công dân của UBKT Tỉnh ủy nói riêng, cùng với công tác kiểm tra, giám sát và THKL nói chung không những góp phần bảo đảm quyền dân chủ trong Đảng, chống quan liêu, tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, mà còn nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của TCĐ và xây dựng Đảng và hệ thống chính trị TSVM; góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng đất nước bước vào kỷ nguyên mới- kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

                                                                                                                                                                 Đỗ Phú Xuyên

Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy